2021 yılının da pandeminin gölgesinde geçmesiyle, tüm dünya gibi Türkiye de 2022 yılına umutlarla başladı. 2021’in kasım ayında, kripto para piyasasında yaşanan zirveler, benimsenmenin de önünü açtı. Daha fazla insan piyasaya giriş yaparken 2022, aslında rüzgarın tersine döndüğü bir yıl oldu. Blokzincir ağı Terra’nın ve en güçlü kripto para borsaları arasında gösterilen FTX’in yaşadığı çöküşler, piyasaya ve dolayısıyla ekosisteme de büyük zararlar verdi. Yıl boyu lider kripto para birimi Bitcoin’in fiyatı üç büyük düşüş yaşadı…
Türkiye özelinde baktığımızda ise yıla, bürokrasi düzeyinde yapılan açıklamalar damga vurdu diyebiliriz. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Blokzincir İstanbul etkinliğinde yaptığı konuşma bunlardan biriydi. Blokzincir teknolojsinin popüler olmasını kripto paraların sağladığına değinen Erdoğan, teknolojinin mevcut finansal sistemi kökten değiştirme potansiyeline sahip olduğuna dikkat çekti. “Dijital varlık teknolojinin yakıtı, blokzincir ise bu teknolojinin aracıdır. En öne çıkan özelliği verimli, hızlı ve güvenli olmasıdır” diyen Erdoğan, önümüzdeki dönemde kamu kuruluşlarında ve Türkiye’deki üniversitelerde bu alanda katkı sağlayacak projeleri hayata geçirmeye devam edeceklerinin haberini verdi.
Diğer yandan kripto ekosistemi yıl boyu düzenlenen etkinliklerde bir araya geldi. NFT Summit İstanbul, İstanbul Blockchain Week ve Blockchain Economy Istanbul gibi önemli etkinlikler, ekosistemin de motivasyonunu artırdı. 2022 yılı içinde Ethereum’un en büyük etkinliği olan Devcon’un İstanbul’a gelmesi için Türk kripto ekosistemindeki isimler yapılan çalışmalar da İstanbul’un küresel bir blokzincir merkezi haline getirilmesi için ortaya konan motivasyonu net bir şekilde gösterdi.
Cointelegraph Türkiye, kripto ekosistemindeki bazı önemli isimlere 2023’e dair beklentilerini sordu.
Kimler, neler bekliyor?
Yüksek faiz yatırımcıları zorlayacak
İyisiyle kötüsüyle koca bir 12 ay geride kaldı. Şimdi herkes, 2023’ün nasıl geçeceğine odaklanmış durumda. Tüm dünya enflasyon ile boğuşurken, kripto paralara olan ilginin enflasyondan korunma seçeneği olarak artabileceği beklentiler arasında. Aynı zamanda ekonomi yazarı Erkan Öz’e göre 2023 yılı yatırımcılar için en az 2022 kadar zor geçecek. Öz, Merkez Bankalarının faizleri yüksek tutmaya devam edeceğini tahmin ediyor. Daraltıcı politikanın ya varlık fiyatlarını baskı altında tutacağına ya da piyasaların bir noktada krize girmesine sebep olacağına dikkat çekiyor.
“Arada tepki yükselişleri gerçekleşecek ancak yatırımcılar bunları tahmin etmekte de zorlanacak” diyen Öz, “Türkiye’de bir de ek olarak çok önemli bir seçim yaşayacağız. Bu süreçte de belirsizlikler artacak. Yatırımcıları gerilim filmi tadında bir 2023 bekliyor” dedi.
2023’e düzenlemeler damga vuracak
ELYT.net kurucu ortağı Ahmet Usta’ya göre 2023 yılına büyük ölçüde düzenlemeler damga vuracak. Genel seçimler sonrasında, öncelikli olarak kripto para borsalarını düzenleyen bir yasa meclise gelecek. Usta, düzenlemenin token arzlarına sınırlama getirmesini bekliyor. Aynı zamanda uzun zamandır sektöre girmek için fırsat kollayan bankaların başta saklama sonrasında ise yenilikçi hizmetlere yönelik imkanlar sunması da beklentiler arasında. 16 Nisan 2021’de merkez bankası tarafından yayımlanan yönetmeliğe de dikkat çeken Usta, bu yönetmeliğin yürürlükten kalkmasını da temenni ediyor.
Düzenlemelerin Türkiye ile sınırlı kalmayacağı aşikar. Ahmet Usta da bu konuya dikkat çekiyor. Küresel ölçekte pek çok düzenleme göreceğimizi belirten Usta, düzenlemeler ilk bakışta olumsuz gibi görünse de geleneksel kurumların ve yapıların kripto varlıklara entegre olması açısından öneminin altını çiziyor. Yaşanacak bu bütünleşme ile daha geniş kitlelerin kripto varlıklara erişmesi kolaylaşabilir. Devam eden ayı piyasaları daha olumlu ve nihayetinde boğa olarak tabi edebileceğimiz bir noktaya taşıyabilir.
Blokzincir teknolojilerini kullanan ve ayakları yere basan gerçekçi iş modellerinin artan sayısına vurgu yapan Usta, “Başta Ethereum olmak üzere öncü ve yenilikçi L1 blokzincir ağlarının gelişimini sürdüreceğini söylemek için kâhin olmaya gerek yok” dedi. Usta’ya göre, burada yaşanan gelişim de özellikle kurumsal dünyanın blokzincir teknolojilerini daha fazla kullanmasına kapı açabilir.
Bu gelişmeler blokzincir teknolojilerini öğrenmek, benimsemek ve kullanmak isteyen işletmelerin daha fazla eğitim ve danışmanlık hizmetlerine başvuracaktır.
Usta’nın bir diğer dikkat çektiği konu ise topluluklar ve üniversite kulüpleri oldu. Buradaki gelişimin de hız kesmeden devam edeceğini söyleyen Usta, keyifli bir blokzincir ekosistemi için çalışmaya ve üretmeye devam edileceğini belirtti.
Regülasyonlar, yatırımları artıracak
2023 yılında blokzincir alanının daha da büyüyeceğini düşünenlerin sayısı oldukça fazla. Onlardan biri de Evox kurucusu Barış Büyüktaş. 2023’ün tamamen regülasyon yılı olacağını düşünen Büyüktaş, “Regülasyonların gelmesiyle birlikte yatırım şirketleri bu alanla daha fazla ilgilenecek ve yatırımlarını artıracak. Bu sayede ekosistemin daha iyi yerlere geleceğini düşünüyorum. Bu yılı trade odaklı değil sektörde neler yapabilirim odaklı geçirirsek hepimiz için daha verimli bir yıl olacaktır” dedi.
2023’te merkezi borsaların güvenlik hassasiyeti artacak
2022’de yaşananlarla birlikte risklerin önemli bir kısmının anlaşılmış ve yaşanmış olduğunu düşünen Paribu CEO’su Yasin Oral, iyimser bir piyasanın temellerinin atılmasının olası olduğuna dikkat çekiyor.
Ayı piyasası dönemleri, temel ürünlerde inovasyonun durmadığı hatta geliştiricilerin daha aktif rol aldığı dönemler olarak değerlendiriliyor. Oral da 2023’ün böyle bir yıl olacağını düşünüyor. Regülasyonlar tarafında da yeni gelişmeler bekleyen Oral, hem stablecoinler için hem de kullanıcı varlıklarını tutan merkezi yapılar için kanunu düzenlemelerin hem Türkiye’de hem de dünyada uygulamaya konabileceğini öngörüyor.
Yeni yılda merkezi borsalar güvenlik, yönetim ve müşteri varlıkları konusunda hassasiyetinin artaracak gibi. Bu konuda Avrupa Birliği’nin de yasal düzenleme çalışmalarında son aşamaya geldiği biliniyor. Çalışmaların uygulamaya geçmesi ise 2024 yılını bulacak.
2023 developerların yılı olacak
İstanbul Blockchain Women Derneği’nin kurucu Yönetim Kurulu Üyesi Çağla Gül Şenkardeş’e göre, 2022 yılı blokzincir ekosistemindeki girişimcileri, yeni projeleri konuştuğumuz, çok sayıda lokal ve global hackathon ve developer eğitimleri gerçekleşen bir yıl oldu. Küresel yatırım ekosisteminin daraldığı bir yıl geçirdiğimize değinen Şenkardeş, iyi projelerin tamamladığı yatırım turlarına da dikkat çekti. 2023 yılında da beklenti, benzer şekilde aktif bir ekosistemin yoluna devam etmesi. Gençlerin artan ilgisiyle blokzincir ekosisteminin daha da hareketleneceğine inanan Şenkardeş, “Genel piyasanın olumluya dönmesinde en büyük destek noktasının da iyi projeler ve bu projelere yapılacak yatırımların yaratacağı güven ortamı olduğunu düşünüyorum” dedi.
2023 yılında özellikle dijital kimlik dikeyinde uluslararası kapsayıcılığı yüksek projeler, tedarik zinciri ve uluslararası ticarete odaklı projeler ve tabi çokça metaverse ve oyun dikeyinde projeler konuşacağız. 2023 yine developerların yılı olacak.
Merkeziyetsizlik öne çıkacak, sosyal etki artacak
Blokzincir odaklı yazılım şirketi ConsenSys’un DAO ve Web3 Stratejisi Başkanı Marta Geater-Piekarska da Cointelegraph Türkiye ile 2023 yorumlarını paylaşan isimlerden biri oldu. Piekarska, DAO’lar içindeki yeni yönetişim biçimlerinin öne çıkacağını söyledi. 2023 yılında artık katılımın kilit önem taşıyacağını söyleyen yönetici, güvenlik ve verimlilik açısından merkeziyetsizliğin önemine vurgu yaptı. 2023 yılında da merkeziyetsizliğe daha fazla odaklanılacağını söyledi. Tabii diğer yandan yeni kullanım durumlarının ortaya çıktığını da göreceğiz. ZK EVM’leri dört gözle beklediğini söyleyen Piekarska, ZK Snarks dünyasının ConsenSys için de ilgi çekici olduğunu belirtti. Kripto piyasasındaki herkes için zor bir yıl geçti. Piekarska da aynı fikirde. 2022’de işler başarıldığını söyleyen Piekarska, “2022’nin en güzel yanı bir ‘inşa yılı’ olması” dedi. 2023’te de bu inşa sürecinin devam etmesi beklentiler arasında.
2023’te beklenti, hem sektörün olgunlaşması hem de sektöre ele alınan konuların olgunlaşması. Sosyal etki projelerinin ortaya çıkması ve büyümesi de 2023’ün dikkat çeken konularından biri olacak.
İlk 6 ay: Rahatlama dönemi
Cointelegraph Türkiye, Twitter’da 600 binden fazla takipçisi olan ve Crypto Michael ismiyle bilinen Michael van de Poppe’a da 2023 ile ilgili yorumlarını ve beklentilerini sordu. Poppe, piyasaların yukarı doğru gideceği bir rahatlama dönemi bekliyor. Aynı zamanda büyük ihtimalle bu, Fed’in faiz artırımlarını durdurması ile birlikte yılın ilk 6 ayında gerçekleşecek. Poppe’un beklentisi, bu şekilde endekslerin birkaç ay sıçrama yapacağı yönünde. Durgunluğun, yılın ikinci yarısında başlayacağını tahmin eden Poppe, bunun güçlü bir durgunluk olacağını ve endekslerde fiyatları büyük ölçüde aşağı çekeceğini tahmin ediyor.
Poppe da 2023 yılında düzenleyici konularının öne çıkmasını bekleyenlerden. Bununla birlikte Ethereum’un bir sonraki boğa döngüsünde başı çekeceğini düşünüyor. PoS ile birlikte Ethereum ekosistemi de daha da büyüyecek. Poppe’un bir diğer beklentisi de DeFi’nin önümüzdeki yıl daha önem kazanacağı yönünde.
Özetleyecek olursak, hem Türkiye’deki hem de globaldeki önemli isimlerden aldığımız yorumlar, ağırlıklı olarak regülasyonlara ve düzenleyici çerçevelere işaret ediyor. Yapılacak düzenlemelerle birlikte benimsenmenin artması, daha fazla kişi ve kurum için bu teknolojilerin önüne açacak.
Türkiye özelinde baktığımızda ise yıla, bürokrasi düzeyinde yapılan açıklamalar damga vurdu diyebiliriz. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Blokzincir İstanbul etkinliğinde yaptığı konuşma bunlardan biriydi. Blokzincir teknolojsinin popüler olmasını kripto paraların sağladığına değinen Erdoğan, teknolojinin mevcut finansal sistemi kökten değiştirme potansiyeline sahip olduğuna dikkat çekti. “Dijital varlık teknolojinin yakıtı, blokzincir ise bu teknolojinin aracıdır. En öne çıkan özelliği verimli, hızlı ve güvenli olmasıdır” diyen Erdoğan, önümüzdeki dönemde kamu kuruluşlarında ve Türkiye’deki üniversitelerde bu alanda katkı sağlayacak projeleri hayata geçirmeye devam edeceklerinin haberini verdi.
Diğer yandan kripto ekosistemi yıl boyu düzenlenen etkinliklerde bir araya geldi. NFT Summit İstanbul, İstanbul Blockchain Week ve Blockchain Economy Istanbul gibi önemli etkinlikler, ekosistemin de motivasyonunu artırdı. 2022 yılı içinde Ethereum’un en büyük etkinliği olan Devcon’un İstanbul’a gelmesi için Türk kripto ekosistemindeki isimler yapılan çalışmalar da İstanbul’un küresel bir blokzincir merkezi haline getirilmesi için ortaya konan motivasyonu net bir şekilde gösterdi.
Cointelegraph Türkiye, kripto ekosistemindeki bazı önemli isimlere 2023’e dair beklentilerini sordu.
Kimler, neler bekliyor?
Yüksek faiz yatırımcıları zorlayacak
İyisiyle kötüsüyle koca bir 12 ay geride kaldı. Şimdi herkes, 2023’ün nasıl geçeceğine odaklanmış durumda. Tüm dünya enflasyon ile boğuşurken, kripto paralara olan ilginin enflasyondan korunma seçeneği olarak artabileceği beklentiler arasında. Aynı zamanda ekonomi yazarı Erkan Öz’e göre 2023 yılı yatırımcılar için en az 2022 kadar zor geçecek. Öz, Merkez Bankalarının faizleri yüksek tutmaya devam edeceğini tahmin ediyor. Daraltıcı politikanın ya varlık fiyatlarını baskı altında tutacağına ya da piyasaların bir noktada krize girmesine sebep olacağına dikkat çekiyor.
“Arada tepki yükselişleri gerçekleşecek ancak yatırımcılar bunları tahmin etmekte de zorlanacak” diyen Öz, “Türkiye’de bir de ek olarak çok önemli bir seçim yaşayacağız. Bu süreçte de belirsizlikler artacak. Yatırımcıları gerilim filmi tadında bir 2023 bekliyor” dedi.
2023’e düzenlemeler damga vuracak
ELYT.net kurucu ortağı Ahmet Usta’ya göre 2023 yılına büyük ölçüde düzenlemeler damga vuracak. Genel seçimler sonrasında, öncelikli olarak kripto para borsalarını düzenleyen bir yasa meclise gelecek. Usta, düzenlemenin token arzlarına sınırlama getirmesini bekliyor. Aynı zamanda uzun zamandır sektöre girmek için fırsat kollayan bankaların başta saklama sonrasında ise yenilikçi hizmetlere yönelik imkanlar sunması da beklentiler arasında. 16 Nisan 2021’de merkez bankası tarafından yayımlanan yönetmeliğe de dikkat çeken Usta, bu yönetmeliğin yürürlükten kalkmasını da temenni ediyor.
Düzenlemelerin Türkiye ile sınırlı kalmayacağı aşikar. Ahmet Usta da bu konuya dikkat çekiyor. Küresel ölçekte pek çok düzenleme göreceğimizi belirten Usta, düzenlemeler ilk bakışta olumsuz gibi görünse de geleneksel kurumların ve yapıların kripto varlıklara entegre olması açısından öneminin altını çiziyor. Yaşanacak bu bütünleşme ile daha geniş kitlelerin kripto varlıklara erişmesi kolaylaşabilir. Devam eden ayı piyasaları daha olumlu ve nihayetinde boğa olarak tabi edebileceğimiz bir noktaya taşıyabilir.
Blokzincir teknolojilerini kullanan ve ayakları yere basan gerçekçi iş modellerinin artan sayısına vurgu yapan Usta, “Başta Ethereum olmak üzere öncü ve yenilikçi L1 blokzincir ağlarının gelişimini sürdüreceğini söylemek için kâhin olmaya gerek yok” dedi. Usta’ya göre, burada yaşanan gelişim de özellikle kurumsal dünyanın blokzincir teknolojilerini daha fazla kullanmasına kapı açabilir.
Bu gelişmeler blokzincir teknolojilerini öğrenmek, benimsemek ve kullanmak isteyen işletmelerin daha fazla eğitim ve danışmanlık hizmetlerine başvuracaktır.
Usta’nın bir diğer dikkat çektiği konu ise topluluklar ve üniversite kulüpleri oldu. Buradaki gelişimin de hız kesmeden devam edeceğini söyleyen Usta, keyifli bir blokzincir ekosistemi için çalışmaya ve üretmeye devam edileceğini belirtti.
Regülasyonlar, yatırımları artıracak
2023 yılında blokzincir alanının daha da büyüyeceğini düşünenlerin sayısı oldukça fazla. Onlardan biri de Evox kurucusu Barış Büyüktaş. 2023’ün tamamen regülasyon yılı olacağını düşünen Büyüktaş, “Regülasyonların gelmesiyle birlikte yatırım şirketleri bu alanla daha fazla ilgilenecek ve yatırımlarını artıracak. Bu sayede ekosistemin daha iyi yerlere geleceğini düşünüyorum. Bu yılı trade odaklı değil sektörde neler yapabilirim odaklı geçirirsek hepimiz için daha verimli bir yıl olacaktır” dedi.
2023’te merkezi borsaların güvenlik hassasiyeti artacak
2022’de yaşananlarla birlikte risklerin önemli bir kısmının anlaşılmış ve yaşanmış olduğunu düşünen Paribu CEO’su Yasin Oral, iyimser bir piyasanın temellerinin atılmasının olası olduğuna dikkat çekiyor.
Ayı piyasası dönemleri, temel ürünlerde inovasyonun durmadığı hatta geliştiricilerin daha aktif rol aldığı dönemler olarak değerlendiriliyor. Oral da 2023’ün böyle bir yıl olacağını düşünüyor. Regülasyonlar tarafında da yeni gelişmeler bekleyen Oral, hem stablecoinler için hem de kullanıcı varlıklarını tutan merkezi yapılar için kanunu düzenlemelerin hem Türkiye’de hem de dünyada uygulamaya konabileceğini öngörüyor.
Yeni yılda merkezi borsalar güvenlik, yönetim ve müşteri varlıkları konusunda hassasiyetinin artaracak gibi. Bu konuda Avrupa Birliği’nin de yasal düzenleme çalışmalarında son aşamaya geldiği biliniyor. Çalışmaların uygulamaya geçmesi ise 2024 yılını bulacak.
2023 developerların yılı olacak
İstanbul Blockchain Women Derneği’nin kurucu Yönetim Kurulu Üyesi Çağla Gül Şenkardeş’e göre, 2022 yılı blokzincir ekosistemindeki girişimcileri, yeni projeleri konuştuğumuz, çok sayıda lokal ve global hackathon ve developer eğitimleri gerçekleşen bir yıl oldu. Küresel yatırım ekosisteminin daraldığı bir yıl geçirdiğimize değinen Şenkardeş, iyi projelerin tamamladığı yatırım turlarına da dikkat çekti. 2023 yılında da beklenti, benzer şekilde aktif bir ekosistemin yoluna devam etmesi. Gençlerin artan ilgisiyle blokzincir ekosisteminin daha da hareketleneceğine inanan Şenkardeş, “Genel piyasanın olumluya dönmesinde en büyük destek noktasının da iyi projeler ve bu projelere yapılacak yatırımların yaratacağı güven ortamı olduğunu düşünüyorum” dedi.
2023 yılında özellikle dijital kimlik dikeyinde uluslararası kapsayıcılığı yüksek projeler, tedarik zinciri ve uluslararası ticarete odaklı projeler ve tabi çokça metaverse ve oyun dikeyinde projeler konuşacağız. 2023 yine developerların yılı olacak.
Merkeziyetsizlik öne çıkacak, sosyal etki artacak
Blokzincir odaklı yazılım şirketi ConsenSys’un DAO ve Web3 Stratejisi Başkanı Marta Geater-Piekarska da Cointelegraph Türkiye ile 2023 yorumlarını paylaşan isimlerden biri oldu. Piekarska, DAO’lar içindeki yeni yönetişim biçimlerinin öne çıkacağını söyledi. 2023 yılında artık katılımın kilit önem taşıyacağını söyleyen yönetici, güvenlik ve verimlilik açısından merkeziyetsizliğin önemine vurgu yaptı. 2023 yılında da merkeziyetsizliğe daha fazla odaklanılacağını söyledi. Tabii diğer yandan yeni kullanım durumlarının ortaya çıktığını da göreceğiz. ZK EVM’leri dört gözle beklediğini söyleyen Piekarska, ZK Snarks dünyasının ConsenSys için de ilgi çekici olduğunu belirtti. Kripto piyasasındaki herkes için zor bir yıl geçti. Piekarska da aynı fikirde. 2022’de işler başarıldığını söyleyen Piekarska, “2022’nin en güzel yanı bir ‘inşa yılı’ olması” dedi. 2023’te de bu inşa sürecinin devam etmesi beklentiler arasında.
2023’te beklenti, hem sektörün olgunlaşması hem de sektöre ele alınan konuların olgunlaşması. Sosyal etki projelerinin ortaya çıkması ve büyümesi de 2023’ün dikkat çeken konularından biri olacak.
İlk 6 ay: Rahatlama dönemi
Cointelegraph Türkiye, Twitter’da 600 binden fazla takipçisi olan ve Crypto Michael ismiyle bilinen Michael van de Poppe’a da 2023 ile ilgili yorumlarını ve beklentilerini sordu. Poppe, piyasaların yukarı doğru gideceği bir rahatlama dönemi bekliyor. Aynı zamanda büyük ihtimalle bu, Fed’in faiz artırımlarını durdurması ile birlikte yılın ilk 6 ayında gerçekleşecek. Poppe’un beklentisi, bu şekilde endekslerin birkaç ay sıçrama yapacağı yönünde. Durgunluğun, yılın ikinci yarısında başlayacağını tahmin eden Poppe, bunun güçlü bir durgunluk olacağını ve endekslerde fiyatları büyük ölçüde aşağı çekeceğini tahmin ediyor.
Poppe da 2023 yılında düzenleyici konularının öne çıkmasını bekleyenlerden. Bununla birlikte Ethereum’un bir sonraki boğa döngüsünde başı çekeceğini düşünüyor. PoS ile birlikte Ethereum ekosistemi de daha da büyüyecek. Poppe’un bir diğer beklentisi de DeFi’nin önümüzdeki yıl daha önem kazanacağı yönünde.
Özetleyecek olursak, hem Türkiye’deki hem de globaldeki önemli isimlerden aldığımız yorumlar, ağırlıklı olarak regülasyonlara ve düzenleyici çerçevelere işaret ediyor. Yapılacak düzenlemelerle birlikte benimsenmenin artması, daha fazla kişi ve kurum için bu teknolojilerin önüne açacak.