Dijital cüzdanlar dünyada yeni bir dönemi getirmek üzereler. Bu yazıda size dijital cüzdanların bugünün ödeme sistemleri dünyasına nasıl bir değişiklik getireceğini anlatacağım.
Geleneksel bir ödeme ağında, birden çok aracı müşteri ile satıcı arasına girmiş durumdadır. Gerçekten arada olması gerekenden çok fazla oyuncu bu ilişkiden çıkar sağlamaktadır.
Klasik bir kredi ya da ATM kartı kullanarak yapılan ödemelerde, müşteri ile satıcı arasında, kredi kartını veren banka, kart ağlarından bir veya diğeri (Visa veya MC), POS cihazını veren alıcı banka, ve en son da PSP yani ödeme servis sağlayıcı şirket var. Tüm bu akışta müşteri ve satıcı hariç toplam dört taraf var ve hepsi de bir miktar komisyon kesiyor.
Online Mağaza Örneği:
Örnek vermem gerekirse: Trendyol sitesinden bir alış-veriş yapacağım diyelim. Ödeme adımına geldiğimde sitede karşıma gelen sayfayı bir servis şirketi yayınlıyor, Trendyol değil. O sayfa üzerinde, benim ödeme yapacağım kartı veren banka Denizbank olsun; Denizbank’ın anlaşmalı olduğu MasterCard network’ü üzerinden alış-verişim kredili veya, hesabımdan anında ödeme olsa da, aynı ağ kullanılıyor, aynı işlem dönüyor. Daha sonra, Trendyol’un anlaşmalı olduğu bankası da devreye giriyor, tabii, bir de örneğin İyzico gibi bir “servis sağlayıcı” şirket var. Tüm bu aracıların hepsi benim ödeme işlemimden bir miktar komisyon kesiyorlar. Üstelik benim yaptığım ödeme o an Trendyol kasasına gitmiyor, onların anlaşmalı olduğu bankaya gidiyor. Aralarında nasıl anlaştıklarına bağlı olarak banka belki Trendyol’a bir hafta sonra ödeme yapıyor, belki ertesi gün. Sonuç olarak, benim ödediğim parada işlemin tamamından %2.5 ile %3.5 arasında kesintiyi bu aradaki dört oyuncu alıyor. Tüm bu kesintiyi ödeyen de satıcılar oluyor. O yüzden de biz müşteriler bu kesintileri farketmiyoruz, daha doğrusu sadece fiyatların üzerinde zam olarak farkediyoruz.
Offline Mağaza Örneği:
Diyelim ki bir fiziksel mağazaya girdiniz, alış-veriş yapıyorsunuz. Bu durumda da mağazanın POS’unu hangi banka verdiyse, burada o banka da, diğer aracılar da devrede. Sadece ödeme servis sağlayıcı yine aynı bankanın servisi olabilir, ama kesinti miktarları online alış-verişe göre ortalamada daha fazladır. Mağaza sahibi benim ödeme anında cebimden çıkan peşin parayı tahsil eden POS cihazı içerisinden hemen alamıyor, eğer o paraya yüksek bir faiz/komisyon ödemek istemez ise, duruma göre para cihazda 30 ila 35 gün bekleyebiliyor. Eğer ertesi gün parayı POS cihazından kendi banka hesabına aktarmak isterse de yine anlaşmasına göre %3.5-4.5 civarında bir komisyon-faiz ödemek durumunda kalıyor.
Dijital cüzdan olunca nasıl olacak?
Yakında kullanımda olacağını sandığım dijital cüzdanlarla ise durum yukarıdakinden epey farklılık gösterecek ve işlem iki adımda tamamlanacak.
Müşteri kendi cüzdanına başka bir kaynaktan, örneğin başka birinden gelen, veya kendi bankasından cüzdanına yolladığı kriptopara formundaki varlığından satıcıya transfer yapar. Bu işlemde artık dışarıdan gazel okuyan aracılar yok, sadece blokzincir üzerinde bir hesaptan başka bir hesaba transfer yapmakta kullanılan birbiri ile uyumlu iki dijital cüzdan var (birisi benim diğeri satıcının). Bu durumda da ödenecek komisyonlarda %85-90 oranında düşüş olacağı beklenebilir. Blokzincir tabanlı dijital cüzdanların iş modeli alıcı ile satıcı arasındaki işlemden yüksek komisyon kesmek olmayacağı için, yeni dönemde bu dijital cüzdanların dünya üzerinde hızla yayılacağını sanıyorum. Zaten aşağıdaki Not’a bakarsanız, Asya ülkelerinde, özellikle Çin’de bu cüzdanlar zaten çok yaygın, hali hazırda 3.2 milyar kullanıcı benzer dijital cüzdanlar kullanıyor. Bu yazıda anlattığım cüzdanların var olanlardan en önemli farkı, içinde alış-verişlerde kullandığımız varlıkların sadece ERC-20 veya ERC-721 formunda olmalarıdır.
Örnek 1:
Yukarıdaki Trendyol örneğini hatırlarsanız, alış-veriş işlemi yeniden yapıldığında, ödeme sayfasında bu defa Trendyol şirketine ait bir cüzdan adresi göreceğim. Bu adres aynı banka hesapları IBAN’ı gibi açık formda, mesela:
0x22dc133f763bc4be117ce5e3ee36fe998de10845
gibi olacak ve sayfa üzerinde gözükecek. Satın aldığım ayakkabıyı TL ederi üzerinden hesaplanacak başka bir stabilpara veya coin cinsinden Trendyol’un cüzdanına doğrudan yollayacağım. Aslında Trendyol şu anda kullandığı dijital para cüdanlarını da bu işe memur edebilir. İşlem bir adımda gerçekleşecek ve ödediğim para doğrudan ve hemen Trendyol’un Ethereum ağında yaşayan hesabına geçecek. İster USDC/USDT (Tether) olarak ister TL’ye denk TRYB/TRYC stabilparaları cinsinden veya Trendyol’un kendi sadakat kriptoparası cinsinden bu ödeme gerçekleşecek.
Örnek 2:
Fiziksel mağaza da, alışverişimi ödemeye kasaya geldiğimde, kasadaki dükkan sahibi veya tezgahtara ait dijital cüzdandan aynı şekilde tek adımda ödememi yapabileceğim. Ödemeyi QR kodu sayesinde hızlı ve elektronik olarak yaparken, arka plandaki muhasebe işlemleri de aynı döviz ile satış işlemi yapılmış gibi “nazım hesaplar” kaleminde halledilebilir. Bu dijital cüdanlarla ödeme işi aynı kapalı ağda (mesela Ethereum ağında) gerçekleştiği için, işlemler elektronik para kanununda “kapalı sistem” denilen gruba dahil olacaktır.
Not: Bu yazımda ArkInvest’in 2023 büyük fikirler raporunda gördüğüm bir şekilden yola çıktım. (Kaynak:1) Raporda, dijital cüzdanlar konusunda ayrı bir bölüm de yer almakta.
Oradan alıntı yapıyorum: “Dünyada şu anda 3.2 milyar kullanıcısı olan dijital cüzdanlar, küresel nüfusun %40’ına nüfuz etmiş durumda. Yaptırdığımız bir araştırma, dijital cüzdan kullanıcılarının sayısının yıllık olarak %8 artacağını ve 2030 yılına kadar küresel nüfusun %65’ine nüfuz edeceğini öne sürüyor.” Grafiği de rapordan dilimize ve bizim banka kültürümüze adapte ederek uyarladım.
Kaynak:
1- https://ark-invest.com/big-ideas-2023/
Geleneksel bir ödeme ağında, birden çok aracı müşteri ile satıcı arasına girmiş durumdadır. Gerçekten arada olması gerekenden çok fazla oyuncu bu ilişkiden çıkar sağlamaktadır.
Klasik bir kredi ya da ATM kartı kullanarak yapılan ödemelerde, müşteri ile satıcı arasında, kredi kartını veren banka, kart ağlarından bir veya diğeri (Visa veya MC), POS cihazını veren alıcı banka, ve en son da PSP yani ödeme servis sağlayıcı şirket var. Tüm bu akışta müşteri ve satıcı hariç toplam dört taraf var ve hepsi de bir miktar komisyon kesiyor.
Online Mağaza Örneği:
Örnek vermem gerekirse: Trendyol sitesinden bir alış-veriş yapacağım diyelim. Ödeme adımına geldiğimde sitede karşıma gelen sayfayı bir servis şirketi yayınlıyor, Trendyol değil. O sayfa üzerinde, benim ödeme yapacağım kartı veren banka Denizbank olsun; Denizbank’ın anlaşmalı olduğu MasterCard network’ü üzerinden alış-verişim kredili veya, hesabımdan anında ödeme olsa da, aynı ağ kullanılıyor, aynı işlem dönüyor. Daha sonra, Trendyol’un anlaşmalı olduğu bankası da devreye giriyor, tabii, bir de örneğin İyzico gibi bir “servis sağlayıcı” şirket var. Tüm bu aracıların hepsi benim ödeme işlemimden bir miktar komisyon kesiyorlar. Üstelik benim yaptığım ödeme o an Trendyol kasasına gitmiyor, onların anlaşmalı olduğu bankaya gidiyor. Aralarında nasıl anlaştıklarına bağlı olarak banka belki Trendyol’a bir hafta sonra ödeme yapıyor, belki ertesi gün. Sonuç olarak, benim ödediğim parada işlemin tamamından %2.5 ile %3.5 arasında kesintiyi bu aradaki dört oyuncu alıyor. Tüm bu kesintiyi ödeyen de satıcılar oluyor. O yüzden de biz müşteriler bu kesintileri farketmiyoruz, daha doğrusu sadece fiyatların üzerinde zam olarak farkediyoruz.
Offline Mağaza Örneği:
Diyelim ki bir fiziksel mağazaya girdiniz, alış-veriş yapıyorsunuz. Bu durumda da mağazanın POS’unu hangi banka verdiyse, burada o banka da, diğer aracılar da devrede. Sadece ödeme servis sağlayıcı yine aynı bankanın servisi olabilir, ama kesinti miktarları online alış-verişe göre ortalamada daha fazladır. Mağaza sahibi benim ödeme anında cebimden çıkan peşin parayı tahsil eden POS cihazı içerisinden hemen alamıyor, eğer o paraya yüksek bir faiz/komisyon ödemek istemez ise, duruma göre para cihazda 30 ila 35 gün bekleyebiliyor. Eğer ertesi gün parayı POS cihazından kendi banka hesabına aktarmak isterse de yine anlaşmasına göre %3.5-4.5 civarında bir komisyon-faiz ödemek durumunda kalıyor.
Dijital cüzdan olunca nasıl olacak?
Yakında kullanımda olacağını sandığım dijital cüzdanlarla ise durum yukarıdakinden epey farklılık gösterecek ve işlem iki adımda tamamlanacak.
Müşteri kendi cüzdanına başka bir kaynaktan, örneğin başka birinden gelen, veya kendi bankasından cüzdanına yolladığı kriptopara formundaki varlığından satıcıya transfer yapar. Bu işlemde artık dışarıdan gazel okuyan aracılar yok, sadece blokzincir üzerinde bir hesaptan başka bir hesaba transfer yapmakta kullanılan birbiri ile uyumlu iki dijital cüzdan var (birisi benim diğeri satıcının). Bu durumda da ödenecek komisyonlarda %85-90 oranında düşüş olacağı beklenebilir. Blokzincir tabanlı dijital cüzdanların iş modeli alıcı ile satıcı arasındaki işlemden yüksek komisyon kesmek olmayacağı için, yeni dönemde bu dijital cüzdanların dünya üzerinde hızla yayılacağını sanıyorum. Zaten aşağıdaki Not’a bakarsanız, Asya ülkelerinde, özellikle Çin’de bu cüzdanlar zaten çok yaygın, hali hazırda 3.2 milyar kullanıcı benzer dijital cüzdanlar kullanıyor. Bu yazıda anlattığım cüzdanların var olanlardan en önemli farkı, içinde alış-verişlerde kullandığımız varlıkların sadece ERC-20 veya ERC-721 formunda olmalarıdır.
Örnek 1:
Yukarıdaki Trendyol örneğini hatırlarsanız, alış-veriş işlemi yeniden yapıldığında, ödeme sayfasında bu defa Trendyol şirketine ait bir cüzdan adresi göreceğim. Bu adres aynı banka hesapları IBAN’ı gibi açık formda, mesela:
0x22dc133f763bc4be117ce5e3ee36fe998de10845
gibi olacak ve sayfa üzerinde gözükecek. Satın aldığım ayakkabıyı TL ederi üzerinden hesaplanacak başka bir stabilpara veya coin cinsinden Trendyol’un cüzdanına doğrudan yollayacağım. Aslında Trendyol şu anda kullandığı dijital para cüdanlarını da bu işe memur edebilir. İşlem bir adımda gerçekleşecek ve ödediğim para doğrudan ve hemen Trendyol’un Ethereum ağında yaşayan hesabına geçecek. İster USDC/USDT (Tether) olarak ister TL’ye denk TRYB/TRYC stabilparaları cinsinden veya Trendyol’un kendi sadakat kriptoparası cinsinden bu ödeme gerçekleşecek.
Örnek 2:
Fiziksel mağaza da, alışverişimi ödemeye kasaya geldiğimde, kasadaki dükkan sahibi veya tezgahtara ait dijital cüzdandan aynı şekilde tek adımda ödememi yapabileceğim. Ödemeyi QR kodu sayesinde hızlı ve elektronik olarak yaparken, arka plandaki muhasebe işlemleri de aynı döviz ile satış işlemi yapılmış gibi “nazım hesaplar” kaleminde halledilebilir. Bu dijital cüdanlarla ödeme işi aynı kapalı ağda (mesela Ethereum ağında) gerçekleştiği için, işlemler elektronik para kanununda “kapalı sistem” denilen gruba dahil olacaktır.
Not: Bu yazımda ArkInvest’in 2023 büyük fikirler raporunda gördüğüm bir şekilden yola çıktım. (Kaynak:1) Raporda, dijital cüzdanlar konusunda ayrı bir bölüm de yer almakta.
Oradan alıntı yapıyorum: “Dünyada şu anda 3.2 milyar kullanıcısı olan dijital cüzdanlar, küresel nüfusun %40’ına nüfuz etmiş durumda. Yaptırdığımız bir araştırma, dijital cüzdan kullanıcılarının sayısının yıllık olarak %8 artacağını ve 2030 yılına kadar küresel nüfusun %65’ine nüfuz edeceğini öne sürüyor.” Grafiği de rapordan dilimize ve bizim banka kültürümüze adapte ederek uyarladım.
Kaynak:
1- https://ark-invest.com/big-ideas-2023/