Sınırsız dolar sistemine karşı her gün yeni bir darbe haberi alıyoruz. Bu defa ABD’nin ‘müttefiki’ Fransa, yine ‘batı yanlısı’ olarak bilinen Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) satın alırken, Çin para birimi ‘yuan’ı kullandı.
Fransa’nın Total şirketi, Çin devlet petrol ve gaz firması CNOOC’dan BAE’de bulunan 65 bin ton LNG’yi, Şangay Petrol ve Doğal Gaz Borsası üzerinden yuan ile satın aldı. (1)
Daha bu haberin mürekkebi kurumadan bir başka bomba patladı. Çin ve Brezilya karşılıklı ticarette doları bir kenara bırakarak kendi para birimlerini kullanmak üzere anlaşmaya vardı. (2)
Bu iki olayın anlamını kavramak için tarih içinde kısa bir yolculuk yapalım. ABD 1971’de dolar ile altın bağını koparıp, doları sıfır maliyet ile tamamen sınırsız üretilebilen bir para haline getirdi. O tarihten sonra Amerika üretici bir ekonomi olmaktan çıktı. Dünyanın her yerinden mal ve hizmetleri satın alıp karşılığında sadece istediği kadar basabildiği dolar vermeye başladı.
Dünyanın dolar kabul etmeye devam etmesi için, dolara önemli bir yeni rol vermek gerekliydi. Bunun için o dönemde dünyanın en büyük petrol üreticisi olan Suudi Arabistan ile 1973’te bir anlaşma yapıldı. Artık Suudiler petrolü sadece dolar ile satacak karşılığında ABD, adeta bir kabadayı gibi Arabistan’ın güvenliğini sağlayacaktı. Özellikle de İrana karşı.
Böylece tüm dünyada petrol ve doğal gazın dolar ile alınıp satılması kuralı hakim oldu. Bu yeni sisteme Petro-Dolar Rejimi denildi. Petrolünü ya da gazını dolar dışında başka para birimleri ile satmaya kalkışan Saddam, Kaddafi gibi liderler ve ülkeleri ise feci şekilde cezalandırıldı.
Ancak Çin 2018’de yuan cinsi vadeli petrol kontratı çıkartarak sınırsız dolara karşı ilk hamlesini gerçekleştirdi. Bu kontrat ile Pekin yönetimi para ile altın bağını tekrar kurdu. Yeni modelde Çin dünyanın en büyük petrol ve gaz ithalatçısı olarak bundan sonra alımlarda dolar değil kendi para birimi yuanı kullanacaktı. İran ve Rusya gibi satıcılar ise elde ettikleri yuanları Çin’in Şanghay Borsası’nda altına çevirme garantisi elde ediyordu.
Rusya-Ukrayna Savaşı başladıktan sonra Çin dolara karşı hamlelerini sıklaştırdı. Önce Suudileri de yuan kullanma konusunda ikna etmek üzere görüşmeler başlattılar. (3) Suudi Maliye Bakanı Davos’ta dolar dışında başka para birimlerini de kullanabileceklerini açıkladı. Herkes şaşırdı. (4) Ardından 15 Mart’ta Çin bu defa da, ABD’yi by-pass edip İran ve Suudi Arabistan’ı barış masasına oturtarak adeta tüm dünyayı şok etti.
Çin işte bu yeni iki hamle ile 2018’de başlattığı sınırsız dolara karşı yavaş yavaş mevzi kazanma stratejisini kararlı şekilde uygulamaya devam ettiğini göstermiş oldu. Özellikle Suudi Arabistan gibi geleneksel bir müttefikini Çin’e kaptırmak üzere olan ABD, yeni LNG alımında Fransa ve BAE gibi ‘Batı Kampı’nda sayılan ülkelerin dahi alenen yuan kullanmaya başlaması ile büyük prestij kaybetti.
Bildiğimiz anlamda sınırsız doların her geçen gün alan kaybettiği yadsınamaz bir gerçek. Ancak bu çok önemli haberleri, batıda başgösteren bankacılık krizi ile bir araya getirip doların yarın ya da birkaç ay içerisinde yok olacağını, rezerv pozisyonunu kaybedeceğini ya da büyük değer kaybına uğrayacağını düşünmek çok aceleci bir yaklaşım olur.
‘Para ve Sanayi Ekonomisi’nden, ‘Bilgi Ekonomisi’ne geçiyoruz. Ayrıca dünya sınırsız para rejiminden kaçınılmaz olarak sınırlı paralara doğru kayıyor. Bu iki büyük tektonik hareket nedeniyle sınırsız dolar mutlaka değişecek. Muhtemelen Çin’in yaptığı gibi ABD’de bir noktada parasını tekrar sınırlı bir varlık ile desteklemek mecburiyetinde kalacak. Bunun öncesinde dolarda ve onun gibi sınırsız basılan fiat paralarda muhtemelen çok yüksek enflasyonlar görülecek. Dünya ekonomisi büyük olasılıkla bir süre bugün olduğu gibi tek bir tane ile değil birden fazla rezerv para ile çalışacak. Fakat bu olayların gerçekleşmesi yıllar hatta belki on yıllar sürebilir.
Kısa vadede örneğin bankacılık krizinin kontrolden çıkması gibi durumlar bırakın doları zayıflatmayı aksine aşırı şekilde güçlendirme sonucu dahi oluşturabilir. Çünkü her gün küçük küçük mevzi kaybetse de dolar hala dünyanın rezerv para birimi. Korku büyürse sistem önce dolara doğru bir kaçış hareketi başlatır.
Bu aslında sınırsız dolara karşı pozisyon almış kişi ya da yapılar için istenilen de bir senaryo. Çünkü dolar aşırı kuvvetlenip enflasyon düştüğünde ABD’de ve dünyada ekonomik faaliyet de duracaktır. Küresel ekonomi makinesini tekrar çalıştırabilmek için eskisinden çok çok daha fazla sınırsız dolar basmak ve yine eskisinden çok daha fazla enflasyon oluşturmak gerekecektir. Tabi bu aşamada böyle bir yeni para basma politikasından sınırsız doların karşıtı olan sınırlı paralar yani özellikle altın-gümüş ve Bitcoin vb kripto varlıklar, en karlı çıkan finansal araçlar olacaktır…
Kaynaklar:
(1) https://oilprice.com/Latest-Energy-News/World-News/China-Settles-First-LNG-Trade-In-Yuan.html
(2) https://www.barrons.com/news/china-brazil-strike-deal-to-ditch-dollar-for-trade-8ed4e799
(3) Saudi Arabia Considers Accepting Yuan Instead of Dollars for Chinese Oil Sales – WSJ
(4) https://www.yahoo.com/lifestyle/saudi-arabia-just-said-now-213200817.html
Fransa’nın Total şirketi, Çin devlet petrol ve gaz firması CNOOC’dan BAE’de bulunan 65 bin ton LNG’yi, Şangay Petrol ve Doğal Gaz Borsası üzerinden yuan ile satın aldı. (1)
Daha bu haberin mürekkebi kurumadan bir başka bomba patladı. Çin ve Brezilya karşılıklı ticarette doları bir kenara bırakarak kendi para birimlerini kullanmak üzere anlaşmaya vardı. (2)
Bu iki olayın anlamını kavramak için tarih içinde kısa bir yolculuk yapalım. ABD 1971’de dolar ile altın bağını koparıp, doları sıfır maliyet ile tamamen sınırsız üretilebilen bir para haline getirdi. O tarihten sonra Amerika üretici bir ekonomi olmaktan çıktı. Dünyanın her yerinden mal ve hizmetleri satın alıp karşılığında sadece istediği kadar basabildiği dolar vermeye başladı.
Dünyanın dolar kabul etmeye devam etmesi için, dolara önemli bir yeni rol vermek gerekliydi. Bunun için o dönemde dünyanın en büyük petrol üreticisi olan Suudi Arabistan ile 1973’te bir anlaşma yapıldı. Artık Suudiler petrolü sadece dolar ile satacak karşılığında ABD, adeta bir kabadayı gibi Arabistan’ın güvenliğini sağlayacaktı. Özellikle de İrana karşı.
Böylece tüm dünyada petrol ve doğal gazın dolar ile alınıp satılması kuralı hakim oldu. Bu yeni sisteme Petro-Dolar Rejimi denildi. Petrolünü ya da gazını dolar dışında başka para birimleri ile satmaya kalkışan Saddam, Kaddafi gibi liderler ve ülkeleri ise feci şekilde cezalandırıldı.
Ancak Çin 2018’de yuan cinsi vadeli petrol kontratı çıkartarak sınırsız dolara karşı ilk hamlesini gerçekleştirdi. Bu kontrat ile Pekin yönetimi para ile altın bağını tekrar kurdu. Yeni modelde Çin dünyanın en büyük petrol ve gaz ithalatçısı olarak bundan sonra alımlarda dolar değil kendi para birimi yuanı kullanacaktı. İran ve Rusya gibi satıcılar ise elde ettikleri yuanları Çin’in Şanghay Borsası’nda altına çevirme garantisi elde ediyordu.
Rusya-Ukrayna Savaşı başladıktan sonra Çin dolara karşı hamlelerini sıklaştırdı. Önce Suudileri de yuan kullanma konusunda ikna etmek üzere görüşmeler başlattılar. (3) Suudi Maliye Bakanı Davos’ta dolar dışında başka para birimlerini de kullanabileceklerini açıkladı. Herkes şaşırdı. (4) Ardından 15 Mart’ta Çin bu defa da, ABD’yi by-pass edip İran ve Suudi Arabistan’ı barış masasına oturtarak adeta tüm dünyayı şok etti.
Çin işte bu yeni iki hamle ile 2018’de başlattığı sınırsız dolara karşı yavaş yavaş mevzi kazanma stratejisini kararlı şekilde uygulamaya devam ettiğini göstermiş oldu. Özellikle Suudi Arabistan gibi geleneksel bir müttefikini Çin’e kaptırmak üzere olan ABD, yeni LNG alımında Fransa ve BAE gibi ‘Batı Kampı’nda sayılan ülkelerin dahi alenen yuan kullanmaya başlaması ile büyük prestij kaybetti.
Bildiğimiz anlamda sınırsız doların her geçen gün alan kaybettiği yadsınamaz bir gerçek. Ancak bu çok önemli haberleri, batıda başgösteren bankacılık krizi ile bir araya getirip doların yarın ya da birkaç ay içerisinde yok olacağını, rezerv pozisyonunu kaybedeceğini ya da büyük değer kaybına uğrayacağını düşünmek çok aceleci bir yaklaşım olur.
‘Para ve Sanayi Ekonomisi’nden, ‘Bilgi Ekonomisi’ne geçiyoruz. Ayrıca dünya sınırsız para rejiminden kaçınılmaz olarak sınırlı paralara doğru kayıyor. Bu iki büyük tektonik hareket nedeniyle sınırsız dolar mutlaka değişecek. Muhtemelen Çin’in yaptığı gibi ABD’de bir noktada parasını tekrar sınırlı bir varlık ile desteklemek mecburiyetinde kalacak. Bunun öncesinde dolarda ve onun gibi sınırsız basılan fiat paralarda muhtemelen çok yüksek enflasyonlar görülecek. Dünya ekonomisi büyük olasılıkla bir süre bugün olduğu gibi tek bir tane ile değil birden fazla rezerv para ile çalışacak. Fakat bu olayların gerçekleşmesi yıllar hatta belki on yıllar sürebilir.
Kısa vadede örneğin bankacılık krizinin kontrolden çıkması gibi durumlar bırakın doları zayıflatmayı aksine aşırı şekilde güçlendirme sonucu dahi oluşturabilir. Çünkü her gün küçük küçük mevzi kaybetse de dolar hala dünyanın rezerv para birimi. Korku büyürse sistem önce dolara doğru bir kaçış hareketi başlatır.
Bu aslında sınırsız dolara karşı pozisyon almış kişi ya da yapılar için istenilen de bir senaryo. Çünkü dolar aşırı kuvvetlenip enflasyon düştüğünde ABD’de ve dünyada ekonomik faaliyet de duracaktır. Küresel ekonomi makinesini tekrar çalıştırabilmek için eskisinden çok çok daha fazla sınırsız dolar basmak ve yine eskisinden çok daha fazla enflasyon oluşturmak gerekecektir. Tabi bu aşamada böyle bir yeni para basma politikasından sınırsız doların karşıtı olan sınırlı paralar yani özellikle altın-gümüş ve Bitcoin vb kripto varlıklar, en karlı çıkan finansal araçlar olacaktır…
Kaynaklar:
(1) https://oilprice.com/Latest-Energy-News/World-News/China-Settles-First-LNG-Trade-In-Yuan.html
(2) https://www.barrons.com/news/china-brazil-strike-deal-to-ditch-dollar-for-trade-8ed4e799
(3) Saudi Arabia Considers Accepting Yuan Instead of Dollars for Chinese Oil Sales – WSJ
(4) https://www.yahoo.com/lifestyle/saudi-arabia-just-said-now-213200817.html